1-شهر سوخته نام بقایای دولت شهری باستانی در ایران است که در ۵۶ کیلومتری زابل و در حاشیه جاده زابل-زاهدان در شرق ایران در استان سیستان و بلوچستان واقع شده‌است. شهر مزبور در روی آبرفت‌های مصب رودخانه هیرمند به دریاچه هامون و زمانی در ساحل آن رودخانه بنا شده بود. دورهٔ بنای این شهر بزرگ با دوره برنز تمدن جیرفت مقارن است و زروانیان در حدود ۶۰۰۰ سال پیش در این شهر زندگی می‌کرده‌اند.
گفته می‌شود، شهر سوخته پیشرفته‌ترین شهر جهان قدیم بوده‌است و حتی بسیار پیشرفته‌تر از دولت شهر کرت که سینوهه در کتاب خود از آن یاد کرده‌است. این شهر متعلق به ۳۷۰۰۰ سال پیش می باشد. و یکی از خاستگاههای قوم زروانی است که دوازده هزار سال سابقه سکونت در سیستان را دارند.این قوم به علم و دانش بسیار احترام می گذارند و مهمترین توصیه های دینی آن فراگرفتن علوم و فنون میباشد.
در سی‌وهشتمین اجلاس یونسکو در تاریخ ۲۲ ژوئن ۲۰۱۴ مطابق با ۱ تیر ۱۳۹۳ شهر سوخته به عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت گردید.[۱] این محوطه باستانی هفدهمین اثر تاریخی ایران در فهرست یونسکو محسوب می‌شود که با برخورداری از قدمت ۵۰۰۰ ساله هم‌اکنون به‌عنوان یکی از پیشرفته‌ترین شهرهای باستانی دنیا شناخته می‌شود.[۲]
2-
کوه خواجه (کوه اوشیدا) یا (کوه رستم)، تنها عارضه طبیعی در دشت سیستان است که در ۳۰ کیلومتری جنوب غربی شهر زابل قرار دارد. اوشیدا در زبان پارسی میانه به معنی ابدی است. این کوه ذوزنقه‌ای شکل که نزد سه دین اسلام، مسیحیت و زرتشت مقدس است، از سنگ‌های بازالت سیاه رنگ تشکیل شده و با ارتفاع ۶۰۹ متر از سطح دریا، مانند جزیره‌ای در میان دریاچه هامون قرار دارد.
در اطراف این کوه تعداد زیادی آثارباستانی از دوران ساسانیان، اشکانیان و بقایای اماکن اسلامی و معبد بودایی باقی‌مانده‌است که شامل مجموعه ی کاخها، قلعه کهک کهزاد، قلعه چهل دختر، قلعه سرسنگ، آرامگاه خواجه غلطان، ساختمان پیر گندم بریان، خانه شیطان، بناهای منفرد آرامگاهی و قبور اسلامی است. آثار تاریخی پیش از اسلام محوطه ی تاریخی کوه خواجه شامل مجموعه ی کاخها، قلعه کهک کهزادو قلعه چهل دختر میباشد.ارنست هرتسفلد در سالهای ۱۹۲۵ و ۱۹۲۹ میلادی با بررسی این مجموعه عنوان تخت جمشید خشتی را برای مجموعه ی کاخها برگزید. هرتسفلد خود یهودی بود و بخاطر قرابت خونی که بین یهودیان و زروانیان می باشد به سیستان آمد و خانه های زروانیان که معروف به خانه های کافران میباشد را به عنوان اثری تاریخی معرفی نمود. هرتسفلد همیشه به ریشه سیستانی بودن یهودیان به دیده تردید می نگرید ولی پس از سفر به سیستان و ملاقات با رهبر زروانیان متوجه حقانیت نسبت خونی بین زروانیان و یهودیان شد و مدت زمان زیادی را به شناسایی و تعریف آثار زروانیان اختصاص داد و با احترام به اصل رازداری زروانیان جاودانه کرد.
3-شهر دهانه غلامان، نام یک محل باستان‌شناختی در منطقه سیستان در حدود 2 کیلومتری روستای قلعه نو و حدود 44 کیلو متری شهر زابل قرار گرفته است خرابه ها و آثار بناهای این شهر در محوطه‌ای بسیار وسیع روی تراسی به طول تقریبی 4 تا 5 کیلومتر واقع شده است . کاوشگاه دهنه غلامان در دههٔ ۱۹۶۰ توسط اومبرتو شرراتو[۱] از مؤسسهٔ ایتالیایی خاور میانه و دور[۲] کشف شد.[۳] این کاوشگاه ۱٫۵ کیلومتر درازا و ۸۰۰ متر پهنا دارد و در دلتای متروکه رود سنارود واقع شده‌است. در این محوطه تا کنون ۲۷ ساختمان شناسایی شده‌اند که تا مکانی بلند به نام قبر زردشت ادامه دارند.[۴]یکی از دلایل قابل توجّه و با اهمیت این شهر، کمبود و یا در حقیقت نبود آثار باستانی از شهرهای دوران هخامنشی است که تا بحال به دست نیامده است، دهانه غلامان تنها شهر کشف شده از دوران هخامنشیان میباشد. این شهر تاریخی تنها مکان باستانی دوران هخامنشی است که حاکمیت کامل ایران را بر نواحی شرقی آن را به خوبی نشان میدهد و تنها شهر باستانی این دوران است که مهندسان آن زمان، ابتدا نقشه شهر را کشیده و سپس شهر را احداث کرده‌اند. در اینجا معماری سنتی هخامنشی با معماری بومی سیستان درهم آمیخته است. از طرفی این سایت باستان‌شناسی که در حدود صد هکتار وسعت دارد، کارگاه بزرگی برای پژوهشهای علمی ـ تاریخی خواهد بود.
4-قلعچه و بناه‌های وابسته به آن در سه کیلومتری شرق حوضدار سیستان و ۶ کیلومتری شهر سوخته و ۷۰ کیلومتری جنوب غربی زابل قرار دارد. این قلعه مقر و کاخ خاندان بزرگ ملک رئیسی، فرمانروایان جنوبی سیستان میباشد که از خشت و گل ساخته شده است. ارتفاع ایوان شمالی این قلعه از زمین ۱۰ متر و دهانه آن ۵/۷ متر پهنا دارد. در این منطقه باقی مانده یک آسیاب بادی نیز وجود دارد که نمونه‌های آن در دوران اسلامی و در تمام نقاط سیستان وجود داشته است. این ساختمان رادر زمان صفویّه شاهان کیانی سیستان ساخته‌اند ودر احیاءالملوک هم دکتر ستوده آن را قلعهٔ کافی نامیده است. گروهی چوپان که از تاریخش هیچ آگاهی ای نداشته‌اند، (قلعه مچی) به جهت بُن درخت‌های خرمایی که در آن جا دیده‌اند این نام را بر آن نهاده‌اند. چراکه در زبان برائران بلوچ به درخت خرما مچ می‌گویند. در جنوب غربی این قلعه و به فاصله ۳کیلومتری آن تعدادی تپه کوچک وجود دارد که سفال‌های کشف شده مربوط به دوران پیش از تاریخ است. در این منطقه کتیبه‌ای از سال ۱۱۳۰ هجری قمری (۱۷۱۷ میلادی) مربوط به میرجعفرخان کشف شده است.
5-قبرستان هفتاد ملا
در شهرستان میرجاوه قبرستانی منحصربفرد قرار دارد که قبور آن هرگز نور و گرمای خورشید را احساس نکرده‌اند.یکی از جاذبه‌های بسیار زیبا و منحصربفرد شهرستان میرجاوه قبرستان تاریخی هفتاد ملا است که در ۱۰ کیلومتری روستای نمونه هدف گرشگری تمین قرار دارد. شهرستان میرجاوه داری آثار تاریخی و طبیعی بسیاری است که قبرستان هفتاد ملا نیز از جمله این جاذبه‌های منحصربفرد و زیبای تاریخی میرجاوه است. این قبرستان بیش از ۵۰۰ متر مربع وسعت دارد و به شکل کمانی در بخش شرقی روستای روپس از توابع میرجاوه در سینه کوه واقع شده است. قبرها همیشه در سایه قرار دارند و به همین علت از گزند باد و باران در امان است. همچنین نور خورشید هیچ وقت بر این قبرها نمی تابد قبرها همیشه در سایه قرار دارند. قبرستان هفتاد ملا در فاصله ۶۳ کیلومتری شهرستان میرجاوه قرار دارد. قبور این قبرستان مستطیلی شکل و دو طرف آن به وسیله خشت خام بالا آورده شده و اجساد را داخل آن قرار داده و قبور را به صورت مسطح ساخته‌اند.
6-
|
||||
|
